Voegen herstellen

[Lieve]

Zoals aan zoveel oude huizen moet hier ook een en ander onderhouden worden.
Een gedeelte van de buitenmuur moet nodig terug ingevoegd worden.
In eerste instatie zou ik aan cement denken, alleen dit huis is gebouwd voor 1860 en toen was cement nog niet zo bekend.
Waarmee zou ik best invoegen, leem?

[Ernest Dubois]

Jouw voeg en de bakstenen hebben relatie tot elkaar, de een is niet onafhankelijk van de ander en dus de keus voor een heeft invloed aan de andere m.a.w. jouw voeg moet afgestemd aan jouw stenen. Volgens mij is het niet mogelijk de oorspronkelijk specie te evenaren en je moet je best doen met wat tegenwoordig verkrijgbaar is op het gebied van kalk mengsels. Maar cement en oude stenen, die gaat niet goed samen.

Toevallig is mijn vrouw deze dagen de cement pleister hier aan het afbikken - ik sta beneden om te controleren dat er geen vlek cement er achterblijft. Dat cement heeft de mooi ouwe stenen flink geknoeid en daar is dan niets anders te doen behalve een kalk pleister overheen zetten.

[Lieve]

Ik heb geen idee welk soort leem mengsel hier gebruikt is, maar wat 150 jaar geleden kon, moet toch nu ook nog kunnen?

[Peer81]

Voeger gebruikte ze kalk in de specie, daardoor zijn de voegen ook veel zwakker en meer beïnvloedbaar door verschillende weersomstandigheden. Aangezien het voegwerk verder niets te maken heeft met de opbouw of constructieve samenhang van de muur is het zeker te verwijderen en opnieuw aan te brengen. Of daar hedendaags nog makkelijk aan te komen is weet ik niet. Aangezien ik voor mijn werk veel panden op bouwkundige gebreken doe inspecteren kom ik echt legio voorbeelden tegen van waar het verkloot is. Het meeste tijd zit in de voorbereiding dus ga niet de oude voegen eruit bikken maar slijp alles eruit met een slijptol! Vervolgens eerst proefstukjes met voegwerk maken met verschillende samenstellingen. Bij het uitharden komt het voegwerk pas op kleur dus nadat de proefstukjes zijn uitgehard kun je het stukje uitkiezen dat het dichtst bij het origineel in de buurt komt.

Groeten Peter

[Ernest Dubois]

Ik heb geen idee welk soort leem mengsel hier gebruikt is, maar wat 150 jaar geleden kon, moet toch nu ook nog kunnen?

Nee, die kennis de productiemiddelen en methoden zijn verloren. Je moet het zien te doen met de verschraling van nu.

[swake]

Peter,
Heb je ook de 'formules' van de mengsels die wel bruikbaar zijn op zo'n oude muren?
Het zou handig zijn moest er een lijst kunnen samengesteld worden met enerzijds het 'type' muur en anderzijds de geschikte voegmortels.

Er was hier, nog niet zo lang geleden, een topic over kalkmengsels maar kan het niet direct terug vinden. Daar stond al zeker wat bruikbaar materiaal in.

[Peer81]

Ik helaas niet, ben helaas niet in het vak restauratie architect terecht gekomen zoals mijn studie was. Heeft jullie voeger niet dat soort informatie? Of zijn jullie zelf van plan om het te gaan voegen? Mocht het de tweede zijn en laat ik heel eerlijk zijn, ik kom zeer zelden woningen tegen die goed opnieuw gevoegd zijn en dat is nooit door de eigenaar zelf gedaan.
Maargoed om terug op je vraag te komen; vraag het eens aan een restauratie architect, hij kan je daar zeker in helpen en gezien zijn liefde voor het vak zal hij het niet zien als een consultancy maar het je gewoon vertellen zoals dat ook hoort

Groeten Peter

[deleted]

In 1860 werd met kalk gemetseld en gevoegd.

De voeg dient 'zwakker' te zijn dan het metselwerk. Het is de bedoeling dat als er slijtage optreedt dat het de voegen zijn die barsten. Bij hardere voegen zouden het de stenen zijn die stuk gaan (barsten of afschilferen). Dat is veel erger.
Vandaar ook geen cement gebruiken. Een andere reden om geen cement te gebruiken is dat oude volle muren water opnemen en snel weer moeten kwijt geraken.
Cement is te hard waardoor microscopische scheurtjes ontstaan die makkelijk capillair regenwater naar binnen zuigen, maart tegelijk veel te hard om het weer snel naar buiten te laten opdrogen.

maw SOWIESO kalk nemen.

Dan nog de vraag welke kalk en welke samenstelling van de mortel.
Des te harder de steen en de gebruikte mortelspecie, des te harder MAG het voegwerk zijn.
Maar met zacht voegwerk doe je eigenlijk nooit iets verkeerd.

Het zachtste voegmiddel is met zand en hydraatkalk (CL80 of CL90).
Ga je over op hydraulische kalk, dan wordt het harder. Hydraulische kalk hardt sneller uit, krijgt ook een hogere eindsterkte, maar is naarmate de hydrauliciteit oploopt ook steeds minder dampopen (NHL2 tot NHL5).
Bij natuurstenen (zeer harde stenen) werd ook wel eens traskalk gebruikt. (NB hydraulische middelen zijn vaak een toevoeging die het de plaatser gemakkelijker maken. Het werkstuk is sneller hard, de stelling kan sneller verplaatst worden ...)

Kortom, zijn het bakstenen volle muren, dan zou ik ze herstellen met hydraatkalk(CL90) en zand.
Het zand werd vroeger meestal uit de buurt betrokken. Veel kans dus dat je het dichtst bij de juiste kleur komt als je plaatselijk zand gebruikt.
De verhouding hydraatkalk-zand hangt een beetje af van de 'vetheid' van het zand (dwz korrelgrootteverdeling en aandeel fijnstof/leem in het zand). Ik zou zeggen ergens tussen 1/3 en 1/4,5 uitgaande van droog zand en droog poederkalk. Zet een proefstukje op om te zien wat werkt en goed kleurt.
Normaal is het de bedoeling dat het voegwerk magerder is dan het metselwerk. (om de verhouding in het origineel metswerk te vinden zou je een staal moeten laten meten in een labo). Maar met een verhouding van 1/3 of magerder kan je geen kwaad in geval van hydraatkalk.

Mengen:
Voegwerk wordt met relatief droge( kruimelig, aardvochtige) specie aangebracht. KRACHTIG ingeduwd met het voegijzer en op grotere lengtes (1m) afgesteken in de voeg. Afstrijken gebeurt in eeen lange haal tegen de bovenkant van de stenen en in de teruggaande beweging tegen de onderkant tegen de stenen in de lintvoegen.
De korte stootvoegen worden voor de ze beweging met een kort voegijzer KRACHTIG ingebracht.
Na het afstrijken van de voegen wordt het geheel DIAGONAAL afgeborsteld met een zachte (cocosvezel!)borstel om speciespatten op de stenen en afgesneden 'bramen' op de rand van de voegen af te borstelen.

Droge mortel is bijzonder moeilijk te mengen tot een egale samenstelling.
Een trucje hiervoor: droge poederkalk en zand goed omscheppen en dan nog eens door een zeef halen. De zeef zorgt voor een veel betere menging. Daarna pas water bijvoegen. Niet teveel water: voegspecie=aardevochtig.

Voegen schoonmaken:

Ik zou aanraden minstens een 2-tal cm diep uit te halen bij de te repareren plekken.
Persoonlijk zou ik ook enkel repareren waar het echt nodig is. Een oud gebouw moet niet als nieuw uitzien, het patine geeft er juist de authenticiteit aan.
Reparaties met de juiste kleur zand zullen bovendien na een paar jaar nog nauwelijks zichtbaar zijn.
Pas als meer dan 40 % van de het voegwerk te vernieuwen is zou ik overwegen om alles er uit te halen.

Voegen leeg halen:
- minimaal 1,5 à 2cm diep.
- Als je een slijpschijf gebruikt een DUNNE die maar 1/3 van de voeg weghaalt en goed in het midden slijpen. Niets zo lelijk als allemaal oude stenen die rechtgeslepen zijn door een slijptol.
Als de voeg in het midden doorgeslepen is tik je de randen boven en onder de stenen makkelijk weg zonder de stenen te beschadigen. Daarna met een dunne bijtel of stevige schroevendraaier ook de stootvoegen uittikken.

Voor het voegen:
Muur en voegen goed afborstelen -, schoon spuiten. En dedag voor het voegwerk de muur en voegen kletsnat spuiten zodat de stenen tijdens het voegen verzadigd zijn met water, maar wel luchtdroog.
Het verse voegwerk ook minstens een week vochtig houden, dus niet te nat en niet te droog. Ook beschutten tegen te snelle droging oiv zon en/of wind. Beschutten tegen overmatig water/regen. Bij warm weer af en toe vernevelen om het 'vochtig' te houden.

Veel muren worden om zeep geholpen door de verkeerde voegen. Vaak cement. Maar evenveel muren worden om zeep geholpen door te agressive reinigingen. Zandstralen, chemisch reinigers, hydrofobereren enz: allemaal vanaf blijven.


Belangrijk is ook om de oorzaak van schade te vinden.
Hier en daar lokaal een paar voegen bijwerken is natuurlijk niets onverwacht na 150 jaar.
Maar het kan ook zijn dat er grotere schade is, dan moet je vooral de oorzaken gaan zoeken.
Lekke dakgoten, waterinfiltraties. Zout in de muren ... ?
Een foto zou al veel verduidelijken.


G

[JantjeV8]

Hartstikke duidelijke uitleg.
Een oorzaak kan bij dat soort oude gebouwen ook nog in de fundatie zitten, oude boerderijen werden zelfs op houten stammen gezet.

Wat ook nog bepaald moet worden: Wat voor voeg wil je zetten. gelijk, terugliggend, opgedikt, snijwerk etc.

[Ernest Dubois]

Gandalf zei dat een voordeel van voegen is hij vangt spanning op en laat loose voordat de spanning de steen raakt en dat lijkt mij slim bedacht. Als het juist is weet ik niet maar er zijn bouw technieken die geen apart voeg maken, overtollig specie is tijdens het metselen gewoon afgewerkt, zo doen de Engelse het, dacht ik, en dan heb je een muur die 20% sterker is dan als je een kwart van de specie uitkrabben en daarna voegen. Heeft dat voegen te maken met de zacht stenen van vroeger?

[JantjeV8]

Nee hoor, dat is ook een moderne metseltechniek: Doorstrijken noemen ze dat. Ineens voldoende specie er op, steen inleggen, niet kloppen (dacht ik), met de troffel de baard afstrijken en klaar.

Volgens mij is de belangrijkste beweegreden daartoe: kostenbesparing. Eerder klaar=minder kosten. Ik hoor die lui dan wel altijd spreken over 'doorstrijkmortel', dus of daar een aparte specie wordt toegepast, of een additief is toegevoegd weet ik niet.

De steenkwaliteit is tegenwoordig niet anders dan vroeger. Tegenwoordig zal er wat meer keuze zijn. Maar een klinkerharde strengperssteen, of een poreuze handvormer, het bestaat allemaal nog. De klinkerharde zijn wel erg ongevoelig voor vochtopname en dus erg bestand tegen vorst. Maar tijdens het metselen kan de metselaar maar een paar lagen per dag leggen, de steen neemt weinig vocht uit de specie op en gaat dan drijven.

Of de voeg die spanning op moet vangen weet ik ook niet, nooit gehoord in elk geval. Voor zover ik weet dient de voeg om het water buiten te houden, hij moet de mortelvoeg verdichten.

[Ernest Dubois]

Ik heb, (een beetje) gemetseld, met nieuwe gemaakt zogenoemd handgevormd stenen en merk wel een verschil tussen die stenen en de oude stenen - niet klinkers dat warren de stenen die het dikste bij het vuur laag. De nieuwe (handvorm) stenen zijn lichter van gewicht en brozer en geeft meer stof als je ze moet kapen enz.

Maar ja, ik zie geen zin in voegen als je met cement specie werkt.

[Lieve]

Dit is het gedeelte van de muur die het meest beschadigd is.

[Ernest Dubois]

Na dat de loose voeg weggekaapt is vers kalk, metselzand, 1:4 mengen met een klein hoeveelheid water tot dat hij kleeft in een stuk als je een hand omheen dicht knijpt, muur goed vochtig maken met een nat borstel, je kan het beter doen in een periode waneer het bevolkt is maar hij moet enigszins beschermd worden van zon en wind, ik dek het met een jute kleed af die ik goed bevochtigen over een periode van een week. Oh, ik ben zo blij dat je heb het niet met cement gedaan.

[Lieve]

deze muur is bijna zuid, ik zal dus wachten tot een meer regenachtige periode. Een maandje langer zonder voeg zal ook geen probleem zijn.