rendement zonnepaneel

verwarming, isolatie, huiselijk energieverbruik

Moderator: Moderators

omweg
Berichten: 165
Lid geworden op: 15 mar 2007, 14:34
Locatie: Olburgen
Contacteer:

Re: rendement zonnepaneel

Bericht door omweg »

Bedankt voor jullie reactie

Gandalf: De temperatuur kan inderdaad een rol spelen, ze zijn inderdaad op een stalen dak gemonteerd richting het zuiden. Hierdoor zou het rendement in de middag uren beïnvloed worden

x21r: het rendement heb ik berekend door de opbrengst te delen door de energie van de zon, dus bij het 12 juli voorbeeld om 11 uur 280,25/25,4693. Het is dus het rendement ten opzichte van de zon. Energie gaat inderdaad via een laad controller (mppt) direct de accu in, de regelaar is ook een laadstroom begrenzer om overlading te voorkomen.
Kolom F is de energie die de zon levert volgens het knmi, ik snap niet wat je met de 100% bedoeld.
Is mijn interpretatie van het rendement niet goed, ik ga er nml vanuit dat deze berekend wordt door de geleverde energie van de panelen (kolom E) te delen door de aangeboden energie van de zon (kolom F).
Als de accu's vol zijn zal er een verwarming element aan gaan, dus op het einde van de dag zou de opgenomen energie van het systeem misschien toe kunnen nemen.
Hoe berekend een fabrikant zijn rendement?
The planet of my dreams is bulging at his seems
x21r
Berichten: 263
Lid geworden op: 27 jun 2011, 12:50

Re: rendement zonnepaneel

Bericht door x21r »

omweg schreef:Bedankt voor jullie reactie
Gandalf: De temperatuur kan inderdaad een rol spelen, ze zijn inderdaad op een stalen dak gemonteerd richting het zuiden. Hierdoor zou het rendement in de middag uren beïnvloed worden
Helaas temperatuur zakt op het einde van de dag..en heeft zijn grootste effect als het geleverde vermogen van je zonnepanelen het hoogst is(kan ik wel een heel hoofdstuk over schrijven..doen we lekker niet..) dus niet interessant.
omweg schreef:Kolom F is de energie die de zon levert volgens het knmi
Die jongens meten de instraling op een plat vlak..jij zit gericht …en schuin.
Daarnaast .. instraling gemeten >1KM verderop kan je NIET gebruiken.
Er zijn maar ongeveer 5 a 7 dagen per jaar,die zo mooi schoon zijn en overal dezelfde straling geven.. dat je deze dagen kan gebruiken om het systeem door te rekenen ..kijken of je installatie binnen 5% voldoet aan de opbrengst.
omweg schreef:Als de accu's vol zijn zal er een verwarming element aan gaan
Die mag je niet mee rekenen in het “rendement” ..toch ?? weggegooide energie (en daarom hoger rendement pffff).
omweg schreef:ik snap niet wat je met de 100% bedoeld.
Als je accu’s leeg zijn (zeg maar niet helemaal vol) en de zon schijnt .. dan zou je 100% van het vermogen van je zonnepaneel toch de accu’s in gaan.
Nu staat er in de tabellen iets van 10% … kan toch niet .
omweg schreef:Hoe berekend een fabrikant zijn rendement?
Je kolom E is goed… dat wat je panelen oplevert .. dan zou je moeten delen door de hoeveel vermogen die in je accu gaat…(…maar dan omgedraaid.. dat delen…)
Maar eigenlijk gaat dat fout … als je minder vermogen in de accu stopt…omdat hij bijna vol is.. dan neem je ook minder vermogen uit je zonnepaneel.
Dus blijft het rendement op 100% staan.
(het geleverde vermogen van je panelen zal gaan zakken)

TENZIJ je een verwarming element er op aan schakelt ..waarom eigenlijk …
Met wind kan ik het begrijpen…maar er zit al een laad regelaar tussen.. dus nodig ??

Het andere rendement wat je zou kunnen proberen te berekenen..
Instraling’s rendement….maar dat is onbegonnen werk.. en duur.(jij gebruikte KNMI waardes..je zal ze zelf moeten meten..pyro meter.. duur spul..)

Waar blijft de energie als de panelen 400Watt leveren ?? .. is die 400Watt een max meet waarde ? van die Mpp unit ??
Geef een type nummer ..eens kijken wat dat ding doet ( zou moeten doen :D )
omweg
Berichten: 165
Lid geworden op: 15 mar 2007, 14:34
Locatie: Olburgen
Contacteer:

Re: rendement zonnepaneel

Bericht door omweg »

Om binnen die 5% nauwkeurigheid te komen is het denk ik van belang om een aantal afwijkingen te verklaren. Éen ding is waarschijnlijk hierbij al duidelijk de windmolen heeft een negatief effect op het rendement (rendement ten op zichtte van de instraling)
De energie die naar de verwarming elementen gaat is zeker weggegooide energie maar telt volgens mij wel mee bij de opbrengst en dus de benadering van het rendement (ten op zichtte van de instraling).
Het is inderdaad zeker dat 100% de accu's in gaat (of verwarming element) maar ik ben op zoek naar het rendement tov de instraling zodat ik een vergelijk kan maken met de specificaties van de fabrikant.
Kolom E is de opbrengst (watt uur) welke de accu's in gaan gemeten met een datalogger die elke minuut een meting verricht op spanning (volt) en stroom (ampère). De opbrengst in de sheet bij de uur metingen is dus de som van de 60 metingen (volt*ampere/60) in wattuur.
De reden dat het verwarming element aan schakelde was dat ik de siemensLogo PLC te vroeg liet schakelen, net iets voor de 28,8 volt en de mppt controller zal wel afgeregeld zijn op 28,8. De PLC staat nu ook hoger ingesteld, net boven de 28,8 volt.
De laadcontroller is een MSTE mpt500-24
The planet of my dreams is bulging at his seems
x21r
Berichten: 263
Lid geworden op: 27 jun 2011, 12:50

Re: rendement zonnepaneel

Bericht door x21r »

Beste omweg …
We zitten absoluut niet op een zelfde golf lengte…. En ik kan het je niet duidelijk maken….
Dus wat wil jij..?? jij zegt
“maar ik ben op zoek naar het rendement tov de instraling zodat ik een vergelijk kan maken met de specificaties van de fabrikant”

Wat wil je controleren .. je zonnepaneel .. of je regelaar ?? of het geheel ??
Ik vermoed je zonnepaneel …maar als je niet voldoende vermogen afneemt heb je nog een grote meet fout….

__Je zonnepaneel__
Je waarde in kolom F lijken normaal te zijn … en kan je maar “correct” controleren op 5 a 7 dagen in het jaar ( de rest van het jaar kan je niet gebruiken om een vergelijk te maken).
Dus dit rendement kan je als 100% beschouwen (100% van wat de spec zeggen van je zonne paneel)
(TENZIJ je schaduw heb ).

Laat ik het anders zeggen…. Er heeft nog steeds nog niemand kunnen aantonen dat een zonnepaneel na 6 of 10 jaar minder opbrengst dan in de begin jaren . punt…. En zo is het.

__Je regelaar__
Die kan nooit meer vermogen uit je paneel halen dan dat hij in je systeem kan stoppen.
Dus altijd 100%-97% tenzij hij kokend heet word.
Denk er om dat de MPP tracker die er in zit beperkingen heeft ..max spanning uit ..etc

Dan zeg jij 100% zonne energie gaat naar de accu en dat meet je .. data gaat in kolom E.. en die lijkt oke te zijn.


MAAAR.. zonne energie kan je niet zo meten…. Je zal de spanning en stroom van het paneel moeten meten!!!!!
Dat zegt pas wat.

Nu als jij de stroom meet in de leiding naar je accu … en maal de spanning …
En je gaat de weerstanden aan zetten.. dan trek je stroom UIT de zonne paneel en stroom UIT de accu..

Dus je trekt je accu leeg .. en het vermogen wat je meet gaat “omhoog” en dit vermogen vergelijk je met de instraling ?? .. klopt niet he …

Nogmaals.. als je je weerstanden aan zet.. gaat je “reken”rendement omhoog.. komt door dat de weerstanden vermogen trekken uit de accu.

Spanning van accu zakt en weerstanden worden uit geschakeld .. dit zie je steeds gebeuren .14juni smiddags

Kan je het nu begrijpen wat er gebeurt omweg ??


Dan nog kleinigheidje wat ik niet begrijp….”Éen ding is waarschijnlijk hierbij al duidelijk de windmolen heeft een negatief effect op het rendement (rendement ten op zichtte van de instraling)”
Geeft deze schaduw ..nee zeker .. dus geen effect op rendement !!!
wiha
Berichten: 181
Lid geworden op: 06 jul 2011, 18:24
Locatie: noord oost limburg B

Re: rendement zonnepaneel

Bericht door wiha »

ter informatie :

Mijn installatie : 28 x 239 kwh Piek = max jaarproduktie aan 100 % = 6692 kwh

Bisol photovoltech.

momenteel gemaakt sinds 01 01 11 : 6600 kwh

dit gaat dus dit jaar meer dan 100 % worden, ondanks de mindere zomer.

grt, Wiha
Dutch John
Berichten: 4615
Lid geworden op: 02 dec 2006, 12:23

Re: rendement zonnepaneel

Bericht door Dutch John »

Da's een prima resultaat. Ik kom niet verder dan 86% door boomschaduw. Heb je SDE? Wat is je jaarverbruik aan elektriciteit?

Groet,
DJ
He chose to be rich by making his wants few, and supplying them himself. - Ralph Waldo Emerson-
wiha
Berichten: 181
Lid geworden op: 06 jul 2011, 18:24
Locatie: noord oost limburg B

Re: rendement zonnepaneel

Bericht door wiha »

Dutch John schreef: Heb je SDE? Wat is je jaarverbruik aan elektriciteit?

Groet,
DJ
SDE ? zegt me niets, graag even verduidelijken.
Jaarverbruik : voor verbouwing 6000 kwh, nu is het afwachten, maar zal daar wel rond liggen, wellicht iets minder.

grt, Wiha
deleted
Berichten: 4857
Lid geworden op: 17 jun 2010, 11:29

Re: rendement zonnepaneel

Bericht door deleted »

SDE, volgens mij subsidie !
http://nl.wikipedia.org/wiki/Stimulerin ... eproductie

Wiha woont in vlaanderen. Dus zal iets van GSC zijn dan.

GSC zijn trouwens veel interessanter dan SDE.

G
wiha
Berichten: 181
Lid geworden op: 06 jul 2011, 18:24
Locatie: noord oost limburg B

Re: rendement zonnepaneel

Bericht door wiha »

Ha Voila !

Is duidelijk, met dank G !

antwoord : Ja !

Oorspronkelijk idee was 14 m2 zonnecollectoren voor VV, maar na een eenvoudige rekenoefening is het dit geworden.
Mede het feit dat de zon s winters op vakantie is als ze juist nodig is voor VV.

grt, Wiha
x21r
Berichten: 263
Lid geworden op: 27 jun 2011, 12:50

Re: rendement zonnepaneel

Bericht door x21r »

Beste heren. ..(toch ?)..
De jaarlijkse opbrengst van PV zonnepanelen tov van het geïnstalleerde vermogen is geen rendement.
Maar dat heet " jaarlijkse opbrengst factor " uitgedrukt in kWh/Wp.

Deze word bepaald door :
-De eigenschapopen van je eigen installatie
-DC …oa lengte bekabeling
-AC ..oa lengte bekabeling
-Omvormer eigenschappen(rendement.. werk spanning..etc)

Daarnaast de plaatsing van je panelen.
-Het vrij uitzicht (horizon beperking)
-De hoek -de richting (zie % instralings diagram) – eventuele beweging panelen
-EN de LOCATIE
---Locatie …sommige delen van Ned. en België hebben meer uren zonneschijn per jaar--

Daarnaast de natuur.
-De kracht van de zonneschijn uit de zon schijnt contant te zijn ,dus houden we nog over de atmosfeer…
-Daarnaast natuurlijk de stand van de aarde cq afstand tot de zon.

De 0,85 kWh/Wp die men in het algemeen gebruikt .
Is een waarde die door “specialisten”is uitgerekend over een langjarig gemiddelde(iets van 30 jaar).

Deze waarde word door vele installateurs gehanteerd( in de contracten en is erg veilig ..omdat we er al jaren boven zitten) .


Nu als wiha zeg al op de 1 KWh/Wp te zitten . . . .
Dan zeg ik.. best mogelijk ..( er zijn er maar echt weinig die dat halen).

Maar ik wil wel meer info hebben.. hoek en richting panelen, omvormer,hoe opbrengst gemeten erc.
( de kwh teller in de omvormer KAN er rustig 10% er naast zitten).
Wiha zegt GCS dus neem ik aan de aparte Kwh teller in de meterkast als referentie.

Dus mededeling van jaarlijkse opbrengst ..gaarne alle info vermelden…
Dit als vergelijkings materiaal voor de andere forum lezers.
En dit is geen rendement ………

Het kan zelfs verschillen tussen Jan 09 –Jan10 en Jan10-Jan11 en Feb10-Feb11.. etc
wiha
Berichten: 181
Lid geworden op: 06 jul 2011, 18:24
Locatie: noord oost limburg B

Re: rendement zonnepaneel

Bericht door wiha »

Nu als wiha zeg al op de 1 KWh/Wp te zitten . . . .
Dan zeg ik.. best mogelijk ..( er zijn er maar echt weinig die dat halen).

Maar ik wil wel meer info hebben.. hoek en richting panelen, omvormer,hoe opbrengst gemeten erc.
( de kwh teller in de omvormer KAN er rustig 10% er naast zitten).
Wiha zegt GCS dus neem ik aan de aparte Kwh teller in de meterkast als referentie.

Dus mededeling van jaarlijkse opbrengst ..gaarne alle info vermelden…
Dit als vergelijkings materiaal voor de andere forum lezers.
En dit is geen rendement ………

Het kan zelfs verschillen tussen Jan 09 –Jan10 en Jan10-Jan11 en Feb10-Feb11.. etc
Ik ken er net weinig die het niet halen bij Zuid georiënteerd.
Hier nog eentje die ik persoonlijk ken en er zelfs vlot overgaat : http://www.solarlog-home2.eu/grochocki/
Via deze link zijn er nog meer te bekijken.

Graag wat meer info over hier :

ligging Pal Zuid, hoek ongeveer 28 graden. Horizon volledig vrij uitgezonderd klein stukje in Dec.Jan. door schaduw van het huis.
Omvormer SMA 2x 3000
Geplaatst op plat dak van carport ( drie rijjen van 6) en stellage achter carport ( drie rijjen van 5).
Groene stroom teller aanwezig en die is geijkt, de Sma zit daar echt nauwelijks naast, tot nu toe denk ik een afwijking van 10 kwh op 6600 kwh.

Rendement zal wel een ander verhaal zijn, zo ver heb ik me er niet in verdiept.
Maar toch deze insteek.

Laatst nog een kaartje gezien waaruit bleek dat midden Nederland gemiddeld meer zon had dan hier in Limburg.

grt, Wiha
omweg
Berichten: 165
Lid geworden op: 15 mar 2007, 14:34
Locatie: Olburgen
Contacteer:

Re: rendement zonnepaneel

Bericht door omweg »

Hard leers maar wel verhelderend, ik had inderdaad in gedachte om de zonnepanelen te controleren, maar ik meet de opbrengst na de regelaar (kolom E) voordat deze de accu ingaat en onafhankelijk van de verbruiks kant. Het is trouwens niet zozeer dat ik wil controleren maar een inzicht wil krijgen over rendementen.
Het is duidelijk dat ik de KNMI gegevens niet kan gebruiken gezien de afstand tot de meting, wat is dan wel een benadering die een beeld van het rendement geeft? Of is de beste indicatie de opbrengst factor.
Nu als jij de stroom meet in de leiding naar je accu … en maal de spanning …
En je gaat de weerstanden aan zetten.. dan trek je stroom UIT de zonne paneel en stroom UIT de accu..
Ik meet alleen de stroom die van de panelen komt en niet inclusief de weerstanden. Zie tekening
Dan nog kleinigheidje wat ik niet begrijp….”Éen ding is waarschijnlijk hierbij al duidelijk de windmolen heeft een negatief effect op het rendement (rendement ten op zichtte van de instraling)”
Geeft deze schaduw ..nee zeker .. dus geen effect op rendement !!!
Maar deze zorgt er toch wel voor dat ik minder stroom van de panelen in de accu kan laden, vol is vol
Bijlagen
systeem.png
systeem.png (11.39 KiB) 3749 keer bekeken
The planet of my dreams is bulging at his seems
x21r
Berichten: 263
Lid geworden op: 27 jun 2011, 12:50

Re: rendement zonnepaneel

Bericht door x21r »

Die omweg ..”maar wel leers” ..lol
KNMI staton niet bruikbaar .. goed zo ..
Schema tekenen .. goed zo ..

Misschien wel indicatie iemand met zonnepanelen die dicht in de buurt zit en logt( zelfde richting en hoek).

Dus als jij de weerstanden aan zet ….. dan trek je stroom uit de accu .. en zal dus de accu spanning zakken …waardoor het zonne gedeelte meer stroom kan laten lopen ….(vandaar hoger rendement in de tabel)

Dus die waardes die je meet ( met weerstanden aan) zijn “ZO” niet bruikbaar .. en het levert geen bruikbare energie op .

Nu
Maar deze zorgt er toch wel voor dat ik minder stroom van de panelen in de accu kan laden, vol is vol
Dit geld ook omgekeerd … accu vol door zon .. dan kan er minder energie uit de wind getapt worden
Zelfs VEEL zon .. zal op het einde van de dag de opbrengst van de zon laten zakken!!!

Dus zo gezegd …..alleen het verbruik is belangrijk .
.. weing verbruik .. weing “rendement”
..veel verbruik..veel “rendement”

( jij speelt vals door die weerstanden aan te zetten …) :D

Nu nog een paar vragen .
.. weerstand ..waarde ?? cq de stroom.
..kolom E.. hoe komt die uit de MPP laad regelaar ?.. (dit lijken echte waardes te zijn die je MAXIMAAL uit je paneel kan halen op dat moment).
.. Waarom weerstand niet alleen aan de wind generator..de zonne MPPlaad regelaar heeft toch al een max voltage??

Al je het nuttig rendement van je installatie zou willen uitrekenen.. dan zou je als basis kolomE moet gebruiken ( indien waar) plus de alle energie van de wind .
En dan kijken hoeveel stroom er de accu er uit gaat als verbruik.

Dan heb je een indruk of je teveel zonnepanelen cq wind heb liggen ..of te weinig verbruik heb..zeg maar.
( alle dagen voldoende elektra is ook wat waard.. dus aantal dagen met te weinig energie is ook leuk om te weten)
omweg
Berichten: 165
Lid geworden op: 15 mar 2007, 14:34
Locatie: Olburgen
Contacteer:

Re: rendement zonnepaneel

Bericht door omweg »

Dus die waardes die je meet ( met weerstanden aan) zijn “ZO” niet bruikbaar .. en het levert geen bruikbare energie op .
Zou volgens mij wel bruikbaar kunnen zijn als ik er iets nuttigs mee zou doe, bv warm water van maken ipv bijkeuken verwarmen in de zomer
Nu nog een paar vragen .
.. weerstand ..waarde ?? cq de stroom.
..kolom E.. hoe komt die uit de MPP laad regelaar ?.. (dit lijken echte waardes te zijn die je MAXIMAAL uit je paneel kan halen op dat moment).
.. Waarom weerstand niet alleen aan de wind generator..de zonne MPPlaad regelaar heeft toch al een max voltage??
Ik gebruik een 8 tal ptc elementen in twee trappen aangestuurd door een PLC, de eerste trap schakelt bij 28,85 volt en de tweede trap bij 29 volt. Ten tijde van de metingen deze zomer stond de PLC te laag afgesteld zodat de verwarming elementen te vroeg inschakelde (nml voordat de mppt controler de panelen afschakelden.
Hoe bedoel je deze vraag? (..kolom E.. hoe komt die uit de MPP laad regelaar ?..)
De PLC is nu hoger ingesteld zodat de mppt controller eerder afgeschakeld voordat verwarming elementen aan gaan (voorheen 28,75 nu 28,85). De installatie wordt complexer als ik de elementen alleen wil laten reageren op de windenergie, zoals ik de PLC nu heb ingesteld los ik het probleem volgens mij ook op.

De natuur is helaas te wispelturig om te bepalen of je te veel dan wel te weinig energie genereert, het praktische geval is nml dat ik nog steeds periodes tegenkom dat ik te kort heb. Op dit moment nml weinig zonne energie (zou wel zoveel panelen kunnen installeren dat een grijze dag ook voldoende het verbruik dekt maar dat kan ik helaas niet betalen) en ook weinig windenergie. Zomers heb ik over het algemeen genoeg energie, in de winter gebruik ik meer en heb daardoor een grotere kans dat ik een tekort heb. De vraag is bij een accu systeem "hoeveel accu's neem ik", welke buffer gebruik ik om energie dal periodes door te komen. Ik ga vanmiddag dus ook een wind dansje uitvoeren.

Tip: lees je teksten na voordat je ze publiceert, nu zijn ze erg lastig leesbaar door de kromme constructies.
The planet of my dreams is bulging at his seems
x21r
Berichten: 263
Lid geworden op: 27 jun 2011, 12:50

Re: rendement zonnepaneel

Bericht door x21r »

nu zijn ze erg lastig leesbaar door de kromme constructies.
Leuk…kan ik niets aan doen …ik probeer zo veel mogelijk van jouw gedachte gang te begrijpen.

Omdat ik vind dat die gedachte niet helemaal correct is.
Ook de schakeling vind ik niet correct(zeg maar vreemd…..vandaar ook die rendement sprongen op het einde van de dag)
En als we niet dezelfde taal spreken.. gaat het ook niet goed ( zie weerstanden hier onder).

Ik probeer zo veel mogelijk informatie te vragen aan jouw… gaat met horten en stoten.

Schijnbaar wil jij een zo hoog mogelijk rendement zien te halen uit wind en zonne-energie.
Als jij weerstanden gebruikt om de” accu te sparen “ is dat nutteloze energie.
Als jij verwarmings elementen gebruikt om de accu te sparen “KAN” dat nuttige energie zijn.
Begrijp je het verschil.


Even ter uitleg..”accu sparen”.. bij zonne energie is deze extra regeling met weerstanden niet nodig(er zit een laad regelaar tussen)…
Bij wind energie is deze wel nodig(omdat er geen regelaar tussenzit) ..toch.

Ik wil informatie.
Kolom E .. hoe kom je daar aan …???
Als ik de vraag stel “hoe komt hij uit de laadregelaar”.. sta jij vreemd te kijken.. en geeft geen antwoord….
Kolom E schijnbare maximale waardes ..gaat de laadregelaar in .. word gemeten (kolom F) en gaat dan de accu in ….toch..
Hoe kom je aan kolom E …?? Is hij berekend door iets of wat ?


Ik kan je wel vertellen hoe je maximale energie uit zon en wind kan trekken (met verwarmings elementen)(en zon en wind apart geregeld)(en met PLC).
…maar zolang we niet de zelfde taal spreken en op dezelfde golf lengte zitten is het nutteloos.. en duurt de conversatie heeeel erg lang.

Ik ben een beetje pietleuterig op de woorden..maar dat komt omdat jij schijnbaar in een andere wereld leeft dan ik en dus andere begrippen aan de woorden heb hangen( maakt de conversatie moeilijk en langdradig).


Dus terug komend op de allereerste vraag van jouw …. die vreemde hogere rendement sprongen…
Die is dus beantwoord….. jij zet de weerstanden AAN en dus loopt er een hogere stroom uit je zonne panelen.. en gaat je “rendement “omhoog .

Nu zou ik zeggen .. teken je installatie (maakt niet uit hoe…vorige tekening was oke).
Maar zet er ook bij met welke materialen (link Conrad werkt niet…neem directe product link…)

Een klein tipje van de sluier oplichten (gedachte gemaakt met de informatie die jij geeft in de diverse kolommen).
….die laad regelaar…die probeer het ideale MPP punt te vinden van je zonnepanelen…
Maar als er maar 10% van die energie gebruikt word en de accu word in gestuurd ….
Is het hele principe van het maximale vermogenspunt (MPP) van je zonne panelen vinden TOTAAL ABSOLUUT OVERBODIG.
Een laad regelaar heeft zijn nut…..maar als jij maximale energie uit je panelen wilt trekken moet je dus geen “gewone laad regelaar” hebben .


Dus veel meer informatie ..nodig …..als jij verder wilt.. en denk dat het dan ook een apart topic moet worden.(ps is dit eiland bedrijf..of naast het gewone electra net)
( bv maximale rendement uit zon en wind energie met de accu…of zo iets)
(bv rendement verbeteren uit zon en wind energie met de accu…of zo iets)
Plaats reactie